هنر ژاپن در تمامی مراحل تکوین خود و از حیث مواد، روش و محتوا متأثر از هنر چین است و در دوره مدرن به هنر غرب نیز توجه دارد، هرچند هنر ژاپن در برخورد با هنرهای چین و اروپایی، هویت مستقلی برای خود ساخته است.
تاریخ و اساطیر ژاپنی و موضوعات برگرفته از مذهب شینتو و آئین بودایی از دیگر مضامین هنر این کشور هستند. هنر ژاپنی هم گرایش به طبیعت و طبیعت‌پردازی دارد و هم نگاه به درون و انگیزه‌های اخلاقی و صور خیال و شاعرانگی را مورد توجه قرا می‌دهد.
در هنرهای ژاپنی به خصوص در هنرهای دستی، ارزش معنوی تکنیک و مواد، شیوه گری، رنگ‌های درخشان، ترکیب‌بندی‌های شگفت‌انگیز و تزئین اهمیت فراوان دارد.
نکته بسیار مهم در صنایع دستی ژاپن، انتقال هنر از نسلی به نسل دیگر و حفظ بی‌چون و چرای روش‌های سنتی و اصیل و تمایل هنرمندان آن به طراحی و تولید اثر در ایده‌آل‌ترین شکل و با کیفیت‌ترین حالت است که با نظم، دقت، سرسختی و تلاش فراوان به دست می‌آید.
هنر ژاپن در تمام عرصه‌های معماری، نقاشی، خوشنویسی و به ویژه در هنرهای سنتی به جای کمیت و تولید حجم زیاد، تمرکز زیادی بر کیفیت اجرا و خلق بی‌نقص آثار دارد و این تفکر را در سفالگری، فلزکاری، نقاشی و هنرهای چوبی آنان به خوبی متجلی شده است.
چیدمان نقوش و شکل‌گیری قامه چوب
هنر یوسگی (هنر خاتم در ژاپن)
هنرهای چوبی در کنار سفالگری و فلزکاری یکی از بخش‌های مهم هنرهای سنتی ژاپن است که قدمتی دیرینه در این تمدن داشته و به انواعی چون نجاری سنتی جهت معماری، دکوراسیون داخلی و مبلمان، بامبوبافی، باسمه‌های چوبی جهت چاپ دستی تک رنگ و چند رنگ، گره چینی ظریف برای جعبه، پنجره و پارتیشن، منبت کاری و حجم سازی، خراطی، معرق و مشبک چوب و هنر پارکت‌سازی تقسیم می‌شود.
Yosegi-zaiku Hakone (به معنای واقعی کلمه «پارکت کاری» یا موزائیک کاری) نام یک هنر سنتی است که بنا بر اسناد تاریخی در عصر غنای فرهنگی ژاپن یعنی دوره «ادو» (۱۶۰۳-م۱۸۶۸) در شهر «هاکون در استان کاناگاوا» نزدیکی کوه فوجی توسعه یافته است.
یوسگی تاریخچه‌ای طولانی دارد و از سده‌های قبل و در سال‌های اولیه دوره هیان (۷۹۴-۱۱۸۵م) به شکل مبلمان و اثاثیه باکیفیت و رنگ‌های محدود وجود داشته اما نمونه‌های اولیه یوسگی با شکل و شمایلی که می‌شناسیم وجود نداشت تا اینکه بعدها و در عصر ادو توسط صنعتگری به نام «نیهی ایشیکاوا»، ابداع گردید.
این الگوها در طول سال‌ها همراه با تکنیک‌های پیشرفته‌تر و تنوع چوب‌ها گسترش یافته به یک اثر هنری تبدیل شده و به روزگار مدرن منتقل شده است.
در اصل، این صنایع دستی سالیان سال و پیش از شهرت جهانی آن، در بزرگراه توکایدو (مسیر ارتباطی بین ادو و کیوتو در دوره فئودالی ژاپن) و در محل ایست و بازرسی هاکون به عنوان سوغات فروخته می‌شد اما از سال ۱۹۸۴ توسط وزیر تجارت و صنعت بین‌المللی به عنوان یک هنر سنتی تعیین شد و از یک کالای معمولی کنار جاده‌ای به یک اثر هنری ارزشمند و پیچیده مبدل شد.
بزرگترین ویژگی یوسگی زایکو بدون شک نقوش هندسی منحصر به فرد است که از ترکیب رنگ‌ها و سبک‌های مختلف موجود در هر نوع چوب ایجاد شده است. این هنر-صنعت انواع مختلفی از چوب را به کار می‌گیرد تا با استفاده از تفاوت رنگ بین هر نوع چوب، نقوش زیبا و پیچیده‌ای مثل موزائیک یا پارکت‌های هندسی تولید کند.
منطقه هاکون به داشتن طبیعی‌ترین محیط در ژاپن مشهور است. به همین دلیل، گونه‌های درختی متنوعی در کوه‌ها یافت می‌شود.
چنین مواد خام فراوانی که گاه به ۵۰ نوع درخت می‌رسد به صنعتگران این امکان را می‌دهد که از طیف گسترده‌ای از رنگ‌های چوب بهره برده و انواع مختلفی از نقوش و زمینه‌های چشم نواز را ایجاد کنند.
لایه‌برداری ظریف طرح به کمک رنده دستی
اگر بخواهیم هنر یوسگی را با نمونه ایرانی آن مقایسه کنیم آن هنر قطعاً خاتم‌سازی و خاتم کاری خواهد بود چرا که هردو از لحاظ تکنیک و مراحل ساخت، نوع نقوش و طرح‌ها و مواد مصرفی بسیار مشابه بوده و تفاوت چندانی ندارند.
تنها تفاوت اینکه هنر یوسگی نسبت به خاتم درشت‌تر و در تولید قامه‌ها فقط از انواع چوب‌های طبیعی استفاده می‌شود اما در خاتم سازی، طرح‌های هندسی بسیار ظریف‌تر و زمان پیچیدن قامه بالطبع طولانی‌تر بوده و در ساخت قامه به جز چوب، فلز و استخوان و امروزه فیبرهای صنعتی نیز به کار می‌رود.
برخی از گونه‌های اصلی چوب در این هنر گردو، گیلاس، توت، سرو چینی، دووکی، پیر کاستورا، خیار ژاپنی، کافور، هالی، شاه بلوط، رنگاس و مگنولیا بوده و محبوب‌ترین رنگ‌های چوب به ترتیب سفید، سیاه، قهوه ای، سبز و لاکی می‌باشند.
سایر انواع چوب دارای سایه‌های خاکستری، زرد و قرمز هستند.
در هنر یوسگی از طرح‌ها و الگوهایی چون مربع، هشت ضلعی، سه جعبه تو در تو، برگ‌های کنف هندسی، فلش‌های ورقه دار، امواج اقیانوس، کلید و بافت سبد استفاده می‌شود. در دوران مدرن، نه تنها الگوهای سنتی به نسل‌ها منتقل شده، بلکه طرح‌های جدید نیز به مرور وارد این هنر می‌شوند.
جعبه‌های چوبی مزین به هنر یوسگی (خاتم ژاپن)
در پایان و بعد از ایجاد قامه نهایی، حجم چوبی به کمک به رنده‌های مختلف و دقیق و تیز به صورت ورقه‌های نازک کاغذی در می‌آید و با کمک چسب مخصوص روی جعبه‌ها، میز و صندلی، قاب عکس، عروسک‌ها، گلدان، سینی و ظروف چای‌خوری، سازها و سایر وسایل کاربردی روزمره چسبانده می‌شود.
برای حفظ و نگهداری این لایه‌های ظریف از لاک الکل و پوشش دهنده‌های صنعتی چون سیلر، کیلر و پلی استر استفاده می‌شود.
در هنر یوسگی زایکو نیز همانند دیگر جلوه‌های زندگی، باورهای کهن و عادات فرهنگی و تولیدات ژاپنی، با نظم، دقت فراوان در اجرای مراحل تولید، کیفیت مواد و ساخت اثری بی‌عیب و نقص، ماندگار و بادوام مواجهیم، چیزی که فرهنگ و هنر ژاپنی را یک سر و گردن از تمام دنیا بالاتر نگه می‌دارد و الگویی مناسب برای تمام جهانیان است.
پاسخ دهید
میخواهید به بحث بپیوندید؟مشارکت رایگان.