در مراکزی چون سمپوزیم بین‌المللی یونسکو ITC، فرهنگستان هنر ایران، سازمان صنایع دستی و غیره تعاریف مختلفی از ساختار و ماهیت اصلی صنایع دستی ارائه داده شده که چکیده همه آن‌ها بدین قرار می‌باشد: هنرهای صناعی (صنایع دستی) زیر مجموعه‌ای از هنرهای سنتی با کمک مواد اولیه طبیعی و بومی و با تمرکز بر تاریخ، سنن، میراث‌های فرهنگی، هنری و ذوق خلاقانه اقوام و ملل است که ذات والای هنر را با کمک انواع تزئین و نماد و انواع تکنیک‌های فردی و دستی و نیز فنون صنعتی ترکیب نموده، به صورت محصولی تک اثر یا متعدد خلق می‌کند و می‌تواند به عنوان کالایی تزئینی و سرمایه‌ای و یا مصرفی و کاربردی در اختیار عموم قرار گیرد.
هرچند در تمامی این تعاریف به تأثیرگذاری حداکثری ذهن و دست هنرمند تاکید شده اما سهم و نقش استفاده از وسایل و دستگاه‌های صنعتی نیز به فراست پیش بینی شده است.
تعامل صنایع دستی با تکنولوژی
با عصر تکنولوژی و ساخت انواع ماشین‌آلات و مصالح صنعتی و تولید انبوه، نمی‌توان نفوذ و تأثیر این وسایل و مواد را بر هنرهای سنتی و صنایع دستی نادیده گرفت.
دقت و کیفیت در کنار سرعت بخشیدن به آماده‌سازی مصالح و همچنین تولید بهتر و بیشتر اثر هنری و البته کاهش قیمت تمام شده نکات بسیار مهمی است که به راحتی نمی‌توان از آن‌ها گذشت. البته این موضوع تناقضی با ماهیت و ساختار اصلی هنرهای صناعی ندارد، چرا که تأثیر حضور هنرمند و خلاقیت و ذوق وی همچنان در سلسله مراتب تولید اثر جاری و غیرقابل انکار است و محصول تولید شده کماکان با شی تمام صنعتی تفاوت دارد.
آثار تاریخی و قدیمی نشان می‌دهد که هنر و صنایع دستی در هر دوره خود را با شرایط اجتماعی، فرهنگی، علمی و اقتصادی زمانه تطبیق داده و متناسب با آن عصر طراحی و تولید شده است.
کارگاه قلمزنی و فلزکاری دوره قاجار، عکس از ارنست هولستر
جهان امروز دنیای سرعت و تنوع در ایده‌ها تولیدات مصنوعی و عصر دیجیتال، اینترنت و ماهواره است و هنر نیز لاجرم برای دور نبودن از این فضا و برای تداوم حیات خود چاره‌ای جز انطباق با اشکال معاصر و مدرن را ندارد لذا در کنار وسایل دست ساز و تولیدات کاملاً دستی از انواع ماشین آلات برقی و مکانیکی و انواع تکنولوژی و مهارت‌های جدید بهره برداری می‌نماید.
هرچند آسیب‌شناسی این موضوع خود حکایتی دیگر و نیازمند بررسی کارشناسانه است تا جایگاه انواع صنایع دستی سنتی و غیر سنتی از یکدیگر متمایز گردد.
ابزارآلات صنعتی همچون دستگاه‌های خَمکاری، برشکاری، جوشکاری، CNC و لیزی، اقسام دریل‌ها و فرزها، انواع چاپگرها، کامپیوتر و نرم افزارهای متنوع و اخیراً هوش مصنوعی از جمله جلوه‌ها و تکنولوژی‌های معاصر هستند که در عرصه‌های مختلف زندگی انسان‌ها و از جمله در هنر و صنایع دستی وارد شده و این حوزه را نیز متحول نموده‌اند.
همچنین باید توجه داشت که کماکان برخی از هنرمندان قدیمی توجهی به وسایل مدرن نداشته و آثار خود را به روش کاملاً سنتی و با مصالح طبیعی و بوم آورد خلق می‌کنند که البته هم از جهت ارزش مادی و معنوی اثر و هم به لحاظ حفظ و پاسداری از سنن و آئین‌های گذشتگان و انتقال آن به نسل‌های آینده بسیار مهم و ضروری است.
در کنار مواد و متریال مصنوعی و کارخانه‌ای مثل رنگ‌های شیمیایی، کامپوزیت‌ها و چوب‌های مصنوعی، تکنولوژی‌های جدید هم در بخش خلاقیت و طراحی و هم در مسیر اجرا و تولید نقش آفرینی دارند و هر روز بر کارکرد و اهمیت آن‌ها افزوده می‌شود.
طلق‌های رنگی شفاف جایگزین شیشه‌های رنگی دست‌ساز
دستگاه‌های بُرش، پِرس، خَم کاری، جوش کاری، قالب‌های صنعتی و انواع فرزهای دستی با مته‌های متنوع، زیرساخت‌های بیشتر و دقیق‌تری را در اختیار هنرمندان قلمزن و میناکار و جواهرساز قرار می‌دهد.
اره‌های برقی، ماشین‌های گردان، رنده، ساب و پرداخت با حضور خود و تنوعی که دارند تغییرات شگرفی را در هنرهایی چون خاتم، خراطی، تابلو معرق چوب و معرق و مشبک چوب به وجود آورده‌اند و اخیراً دستگاه‌های CNC و لیزر خدمات زیادی را در اسرع زمان به هنرمندان و صنعتگران رشته‌های چرم، منبت کاری و برش فلز ارائه می‌دهند.
به این وسایل می‌توان اقسام ماشین آلات مکانیکی و الکتریکی، پرینترهای سه بعدی، عینک‌های تخصصی، میکروسکوپ، دستگاه‌های چند منظوره و صدها و هزاران تجهیزات متنوع را نام برد که امروزه در هنر و صنایع دستی به کار گرفته و مددرسان هنرمندان شده‌اند.
صنایع دستی و به ویژه هنرمندان آکادمیک این حوزه در بخش طراحی و خلاقیت نیز، با علم و تکنولوژی روز دنیا بیگانه نبوده و نرم افزارهای متعدد را در کنار هوش مصنوعی به خدمت خود در آورده اند.
فوتوشاپ Photoshope، کورل Corel draw، ایلاستریتور illustrator، اتوکد Cad، رِویت Revit، ماتریکس Matrix، راینو Rhino، زیبراش Zbrush و سایر برنامه‌های کامپیتوری بر طراحی و ذهنیت هنرمندان پیش از تولید و مشاهده ابعاد، فرم و رنگ نهایی آثار و اعمال تغییرات به ویژه در هنر فرش و جواهرسازی مؤثر می‌باشد.
هوش مصنوعی از جدیدترین تحولات این قرن است که به مرور جای خود را در هنر، معماری و البته هنرهای دستی باز می‌نماید.
طبقه‌بندی انواع محصولات صنایع دستی، ایده‌های متعدد و متنوع جهت طراحی و ساخت آثار، بررسی هزینه‌های تولید، شناسایی بازار عرضه و تقاضا، استراتژی نمایش و بازاریابی و فروش آن‌ها از جمله قابلیت‌های خارق‌العاده هوش مصنوعی است.
طراحی جواهرآلات به کمک نرم افزارهای کامپیوتری
در عرصه تغییر و تحولات در دنیای هنر از جمله صنایع دستی باید به نحوه نمایش آثار توجه نمود.
در کنار کارگاه‌های تولیدی، موزه‌ها، مجموعه‌های شخصی و بازارهای سنتی نمی‌توان نقش مؤثر سایت‌ها، شبکه‌های مجازی و حتی حوزه کریپتو را نادیده گرفت.
امروزه سایت‌های شاخص، پیج‌های اینستاگرامی شکیل و فعال و دیگر شبکه‌ها به محلی برای دیده شدن، ارائه و خرید و فروش آثار در مقیاس جهانی تبدیل شده‌اند و حتی بسیاری از هنرمندان را از برپایی نمایشگاه و فروشگاه سنتی بی‌نیاز نموده‌اند.
در حوزه رمز ارزها نیز با تبدیل آثار هنری به NFT می‌توان از مزایای مادی این عرصه بهره‌مند گردید.
پاسخ دهید
میخواهید به بحث بپیوندید؟مشارکت رایگان.