موزه ملی ایران با قدمتی هشتاد ساله و به عنوان بزرگ‌ترین موزه باستان شناسی کشور، مجموعه‌ای غنی و ارزشمند از یادگارها و آثار تاریخی و پیش از تاریخی بوده و شامل دو بخش «موزه ایران باستان» مربوط به آثار دوران پارینه سنگی قدیم تا دوره پیش از اسلام و «موزه دوران اسلامی» است. این موزه در شهر تهران، نزدیک میدان توپخانه خیابان ۳۰ تیر واقع شده که بازگشایی بخش ایران باستان مربوط به دوره پهلوی اول و سال ۱۳۱۶ هجری شمسی و بخش آثار اسلامی آن در تاریخ ۱۳۷۵ آغاز به فعالیت نموده است. اکنون موزه ملی ایران آثاری را به عرصه نمایش گذاشته که نشانگر اصالت و جلال تاریخ، تمدن ایرانی و همچنین فرهنگ، هنر، آیین‌ها و باورهای مردمان این سرزمین است. سر در ورودی این بنا توسط معمار مشهور فرانسوی، آندره گدار طراحی و اجرا شده که در ساخت آن به سبک هنر و معماری ساسانی به خصوص ایوان مدائن (طاق کسری) توجه ویژه‌ای گردیده و از آن بهره‌برداری مناسبی شده است.
هنرهای چوبی موزه ملی ایران، بخش آثار و صنایع اسلامی
در بخش هنر ایرانی-اسلامی اشیاء، وسایل و تزئینات معماری مختلفی از اوایل دوره اسلامی تا عصر قاجار وجود دارد که از آن جمله می‌توان به انواع محراب‌ها و منابر، ظروف کاربردی، نسخ خطی، ابزار و وسایل جنگ و شکار و غیره با تزئینات و هنرهایی چون کاشیکاری، گچبری، حجاری، قلمزنی، منبت کاری، معرق مشبک چوب، قلمکاری و خوشنویسی و تذهیب اشاره نمود. از زیباترین و شاخص‌ترین اشیاء موزه ملی در بخش سلامی آثار چوبی نفیس شامل منبر، درب‌ها، رحل، کتیبه‌ها و انواع وسایل کاربردی و تزئینی مربوط به ادوار مختلف تاریخی است که در کنار آثار سنگی، سفالی، فلزی و غیره اعتبار و جایگاه خاصی به این موزه بخشیده است. معرفی و بررسی برخی از مهمترین این اشیاء برای علاقمندان و محققین حوزه هنرهای ایرانی به ویژه هنرمندان هنرهای چوبی جالب توجه و ارزشمند خواهد بود که در ذیل به آن‌ها اشاره می‌گردد:
۱. از آثار کهن چوبی این موزه می‌توان به اثر منبت کاری با کتیبه برجسته تک سطری کوفی تزئینی و نقوش اسلیمی ظریف از قرن چهارم هجری قمری (دوره آل بویه) اشاره کرد که از شهر قم به دست آمده است. متن کتیبه «موسی بن احمد» می‌باشد.
۲. درب چوبی دو لنگه منبت کاری فشرده و ظریف همراه با نقوش اسیمی، کتیبه‌های کوفی تزئینی و نسخ و قاب‌بندی‌های مربع، مستطیل، لوزی و دایره مربوط به قرن پنجم هجری قمری (دوره سلجوقی) که در شهر بهبهان در استان خوزستان کشف شده است. مضمون کتیبه‌ها «آیاتی از سوره یس، دعای امام سجاد (ع) و دعای امام زمان (عج)» است.
۳. درب چوبی دو لنگه و منبت کاری مربوط به سال ۷۲۰ هجری قمری (دوره ایلخانی) از استان فارس که درون قاب‌بندی‌های آن با دقت و ظرافت تمام کتیبه‌های کوفی تزئینی، نقوش اسلیمی و گیاهی، درهم بافته‌ها و گل‌های چند پر طراحی و کنده کاری شده است.
۴. پنجره دو لنگه چوبی به تاریخ ۵۲۰ هجری قمری (عصر سلجوقیان) که مزین به کتیبه‌های زیبای کوفی تزئینی و نقوش ساده اسلیمی در قاب‌بندی قوسی و محرابی شکل است.
۵. کتیبه چوبی مربوط ۷۳۷هجری قمری (عصر ایلخانی) که از مسجد جامع در قریه کوشک جزیره قشم استان هرمزگان به دست آمده است. این لوحه کتیبه در ۸ ردیف و به خط ثلث دوره مغولان منبت کاری شده است و هیچگونه تزئینات دیگری در آن به کار برده نشده است.
۶. درب چوبی حجیم و منبت کاری مورخ ۷۵۴ هجری قمری (دوره ایلخانی) مکشوفه از استان مازندران که با نقوش ساده و قاب‌بندی با کتیبه ثلث تزئین گردیده است. متن کتیبه از این قرار است: یا مسبب الاسباب یا مفتح الابواب العبد الفقیر مرجان بن عبدالله الحسینی.
۷. از زیباترین و ارزشمندترین آثار چوبی موجود در موزه ملی ایران باید به منبر بزرگ چوبی ۸ پله اشاره کرد که مربوط به سال۷۷۱ هجری قمری می‌باشد و از مسجد جامع سوریان در بوانات استان فارس به این مکان منتقل شده است. در این منبر باشکوه از هنرهایی چون منبت کاری و گره چینی با نقوش هندسی و گیاهی متنوع و کتیبه‌های ثلث به نحو عالی استفاده شده است.
این منبر همچنین شامل درب دو لنگه گره چینی و سردر با تاج نیم ترنجی، هشت عدد پله، نرده گره چینی همراه با کتیبه‌های زیبای ثلث و نقشمایه‌های اسلیمی و گیاهی است که با دقت و ظرافت تمام اجرا گردیده است.
منبر فوق در اواخر عصر ایلخانی ساخته شده و متن کتیبه آن چنین بیان می‌کند: «بسم الله الرحمن الرحیم امر ببناء هذه العماره المبارکه المنبر و المسجد الجامع الصاحب الاعظم الاعدل الحکم دستور الوزار مفخر ایران الخواجه عز الدوله و البیت المظفر الملک عظم الله جلاله قدره ابن صاحب… المغفور خواجه… الدوله والبیت سعد ابن الصاحب السعید خواجه الدوله و الدین محمد غفرالله لهما طاب مثواهم فی تاریخ شهر ربیع الاول سنه احدی و سبعین و سبعمائه الهجرته النویه المصطفویه».
۸. درب دو لنگه با خاتم کاری ظریف و زیبا از قرن ۱۱ هجری قمری (دوره صفویان) که مرکز و حاشیه آن با نقش هندسی «شمشه ده و ستاره» تزئین شده است.
۹. درب چوبی دو لنگه و منبت کاری به تاریخ ۹۸۱ هجری قمری (عصر صفوی) عمل استاد شمس‌الدین محمد که قاب‌بندی‌های آن با کتیبه‌های ثلث و نقوش اسلیمی و گل‌های شاه عباسی تزئین شده است.
۱۰. درب دو لنگه مربوط به عصر قاجار که از ترکیب هنرهایی چون خاتم، گره چینی و آئینه کاری ظریف ساخته و پرداخته شده است.
۱۱. درب دو لنگه از قرن ۱۳ هجری قمری (دوره قاجار) و ساخت شهر اصفهان که با خاتم کاری‌های ظریف و بسیار استادانه همراه با قاب‌بندی‌های مربع، مستطیل، محرابی و ترنجی اجرا شده است.
۱۲. درب چوبی دو لنگه با منبت کاری بسیار ظریف و پرکار مربوط به سال ۱۰۱۵ هجری قمری (عصر صفوی) که از شهر لاهیجان به دست آمده است. سرتاسر این درب زیبا با نقوش اسلیمی و ختائی و کتیبه‌های هنرمندانه و شاهکار ثلث و نستعلیق تزئین شده است.
پاسخ دهید
میخواهید به بحث بپیوندید؟مشارکت رایگان.